Barajların Fatihi Prof. Dr. Veysel Eroğlu Afyonşehir için yazdı

Türkiye ve KKTC’nin ‘Anadolu’dan boru hatlarıyla gelen suyu paylaşalım’ teklifini reddeden Kıbrıs Rum Yönetimi zorda. Ciddi bir su kriziyle karşı karşıya olan, yağış alamayan, su hatları eskidiği için kaçaklarına olamayan su engel Güney Kıbrıs’ta, hükümet halka çağrı yaparak, “Susuz yaz kapıda. Acil önlem alın. Daha büyük kuraklık olacak” diye uyarıda bulundu. Kıbrıs Rum Yönetimi, Türkiye ve KKTC’nin önerdiği deniz altından askılı boru sistemiyle getirilen Anadolu suyunu paylaşma teklifini “Türk suyunu istemeyiz” diye kabul etmemişti. Güney Kıbrıs su kıtlığı yaşarken, adanın kuzeyinde işler yolunda. Yaz ayları susuzluk korkusuyla değil, tatil sezonunun hareketliliği umuduyla bekleniyor. Doksanlı yılarda KKTC de benzer su sorunlarıyla karşı karşıyaydı. Adaya Türkiye’den su getirilmesi fikri ilk kez o dönemde ortaya çıkmıştı. İSKİ Genel Müdürü olduğu dönemde deniz altına döşenen borularla Adalar’a su ulaştıran Prof. Dr. Veysel Eroğlu, Tarım, Orman ve Su İşleri Bakanlığı döneminde benzer projenin Kıbrıs için de yapılabileceğini açıkladı. 7 Mart 2011 tarihinde Alaköprü Barajı’nın temeli atılarak proje başlatıldı. 17 Ekim 2015 tarihinde projenin resmî açılışı yapıldı.

Küresel Isınma ve iklim değişikliğinden en çok etkilenen Akdeniz bölgesi ve Kıbrıs adası yağışların azalması sebebiyle geçmişte büyük su sıkıntısı çekmiştir. Kuzey Kıbrıs Cumhuriyetindeki yılında gerçekleştirdiğim “ Türk Devletleri Arasında İlmi İşbirliği Konferansı” vesilesiyle ilk defa gittiğim Kıbrıs’ta en büyük mes’elenin su sıkıntısı olduğunu, tuzlanma sebebiyle çamaşır ve bulaşık makinelerinin sürekli bozulduğunu, tatlı suya hasret kaldıklarını söylemişlerdi. En çok şikâyeti de kadınlardan almıştık. Benim için o tarihten beri zihnimi KKTC’ye su temini projesi meşgul ediyordu. 3. Ordu karargâhında Yedek subay iken de Kıbrıs harekâtına katılmak istedim ancak 3. Ordu komutanlığı burada yapacağın çok iş var diye izin vermemişti. Nihayet İSKİ Genel Müdürü iken ilk defa denizi aşarak Adalar’a su iletince içimdeki Kıbrıs aşkı alevlendi. Neticede Alah’ın lütfu ile Bakanlığım döneminde KKTC’ne Torosların menba suyunu götürdük. Kıbrıslı soydaşlarımız suyu kulanıyorlar Elhamdülilah. Ayrıca sulama için de suyumuz hazır. Güney tarafta ise çok büyük su sıkıntısı var. O tarihte bu sudan Güney taraf istifade edebilir mi diye bana sordular. Bu husus hükümetimizin takdiridir demiştim. Ancak sanki suyu verecekmişiz gibi papazlar suyu almanın caiz olmadığını söylemişler. Kıbrıs’a su götürmek hem mühendislik harikası hem de azim ve iradenin semboleşmiş ifadesidir.

Asrın projesinin tarihçesini kısaca anlatayım: Kıbrıs’ta Suyun Önemi Hititlerden, Fenikelilerden Osmanlı’ya çok sayıda medeniyetin izlerini taşıyan, Akdeniz’in 3. büyük adası Kıbrıs, su kaynakları bakımından zayıf olup, su ihtiyacının hemen hemen tamamı yeraltı su kaynaklarından karşılanmakta idi. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) nüfusu 700.000’e yaklaşmış, su tüketimi ise yılda 40 milyon m3’e çıkmıştır. Ülke ekonomisi de genelde ziraat ve turizm gibi çok su tüketen sektörlere dayanmaktadır. 2035 yılında 900.000 nüfusa sahip olması beklenen KKTC’nin su ihtiyacının yılık 54 milyon m3’e yükseleceği tahmin edilmektedir. Nüfusu devamlı olarak artan ancak Güzelyurt, Yeşilırmak gibi başlıca yeraltı su kaynakları hızla tuzlanmaya maruz kalan ve azalan KKTC’de, su en büyük ihtiyaçtır. Yılardır su sıkıntısı çeken KKTC’nin su ihtiyacını karşılamak maksadıyla geçmiş yı larda KKTC’ye su temini için Türkiye’den tanker veya balon ile su taşıma gibi bazı projeler yürütülmüştür. Ancak, bu projeler başarısızlıkla neticelenmişti. KKTC Su Temini Projesi Kıbrıs’ın asırlık rüyasını gerçeğe dönüştüren asıl çalışma “KKTC Su Temini Projesi”dir. Asrın Projesi olarak da adlandırılan bu muazzam projenin tafsilatına geçmeden önce, projenin nasıl gündeme geldiğinden kısaca bahsetmek istiyorum. KKTC’nin verimli topraklarına, anavatan Türkiye’den hayat suyu götürmek pek çok hükümetin hayaliydi. 40 yıldır bir slogan olarak kalan proje, Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip ERDOĞAN’ın İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı, benim de İSKİ Genel Müdürü olduğum dönemde Adalar’a su götürülmesiyle gündeme gelmiştir. İstanbul’da, 1994 yılından önce Adalar’a tankerlerle su taşınıyor ve her zaman hava şartları el vermediğinden ve taşıma su miktarı sınırlı olduğundan Adalar’da yaşayan İstanbullular çoğu zaman susuz kalıyordu. 1996 yılında deniz altından boruları döşeyerek Adalar’ın suya hasretine son veren projeyi hayata geçirmiştik. Dönemin KKTC Bakanı Kenan Akın, beni arayarak “Biz de adayız, Kıbrıs’a da su getiremez misiniz?” diye sordu. Ben de cevaben “Kıbrıs’ın uzaklığı 80 kilometre ama inşallah nasip olursa bir gün Kıbrıs’a boru hattıyla su götürebiliriz. Bize yetki verilirse neden olmasın.” dedim. DSİ Genel Müdürü olduğumda o dönem Başbakanımız olan Sayın Recep Tayyip Erdoğan, bunu hatırlatarak “Veysel Hoca, Kıbrıs’ı unuttun mu?” diyerek sözümü tutmamı istedi. Ben de “Sayın Başbakanım hiç unutur muyum?” dedim ve böylece KKTC’nin su ihtiyacını karşılayacak proje için çalışmalara başladık. KKTC Su Temin Projesi ve Safhaları Biz, KKTC’ye içme suyu iletmenin kolay olacağını, İstanbul Adalar’da olduğu gibi denizin tabanına boruları dizip suyu KKTC’ye ileteceğimizi düşünmüştük. Deniz taban profilini çıkarmıştık ve denizin en derin yerinin 1453 metre olduğunu görünce o basınca dayanacak boru olmadığı için ne yapacağımızı bilememiştik. Bakanlık odamda o dönem Müsteşarım olan merhum Prof. Dr. Hasan Zuhuri Sarıkaya ile birlikte bu projeyi nasıl gerçekleştireceğimizi düşünürken 1453 metrelik derinliğin bize bir mesaj olduğunu değerlendirmiştik. Nasıl ki Fatih Sultan Mehmed gemileri karadan yürütmüşse, Hasan Hocayla bende1453 ruhu ortaya çıktı ve bulduk diye heyecanla ayağa kalkmıştık. Boruları denizin içinden askıda götürmeye karar verdik. Deniz Kuvvetleri Komutanlığı ile görüştük. Onlar, deniz yüzeyinin 250 metre altından boruları askıda götürmemiz halinde denizaltılar için sıkıntı olmayacağını söylediler. Bunun üzerine çalışmalara başlayarak projeleri hazırladık. Projenin safhaları Dünyada ilk defa uygulanan denizde askıda teşkil edilen boru hattı ile adaya su sağlayan KKTC Su Temini Projesi, Türkiye tarafı kara yapıları, KKTC tarafı kara yapıları ve deniz geçişi olmak üzere üç ana safhadan meydana gelmektedir. Türkiye tarafına baktığımızda Mersin’in Anamur ilçesindeki Dragon Çayı’nın üzerine inşa ettiğimiz temelden 93 metre yükseklikte ve 130,5 milyon m3 su depolama hacmine sahip Alaköprü Barajına 7 Mart 2011’de temelini atarak başladık ve 7 Mart 2014 günü saat 12.59 ‘da inşaatını tamamladık. KKTC tarafında ise Geçitköy Barajını inşa ettik. Temelden yüksekliği 65 metre olan, 26,5 milyon m3 su depolama hacimli Geçitköy Barajının temelini 30 Mart 2012’de attık ve 7 Mart 2014 günü saat 12.59’da tamamladık. KKTC İçmesuyu Temini Projesinin en kritik kısmı deniz geçiş hattıdır. Toplam 107 km uzunluğundaki boru hattının 80 km’lik kısmı denizin içerisinde, deniz yüzeyinden 250 metre derinlikte askıda geçilmiştir. Boru hattı, deniz tabanına döşenen devasa tespit blokları ile deniz yüzeyinin 250 metre derinliğinde askıda sabitlenmiştir. Asrın Projesi olan KKTC İçmesuyu Temin Projesi ile KKTC’ye yılda 75 milyon m3 Torosların menba suyu iletilmektedir. Böylece KKTC’nin gelecek 50 yılık su ihtiyacı karşılanmıştır. KKTC’ye iletilen suyun takriben 38 milyon m3’ü içme suyu maksatlı, kalan 37 milyon m3‘ü ise Güzelyurt Ovası’nın sulanması için tahsis edilmiştir. Böylece KKTC’nin içme suyu ihtiyacı karşılanırken, 48.240 dekarlık arazinin de sulanması sağlanacaktır. Her safhasını en ince ayrıntısına kadar planladığımız bu önemli projeyi hayata geçirmek Alah’a şükür Sayın Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın liderliğinde bize nasip oldu. 17 Ekim 2015 tarihinde Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından hizmete alınan bu önemli proje sayesinde 8 yıldır Torosların memba suyu KKTC’li kardeşlerimize iletilmektedir. Halka hizmet Hakka hizmet düsturu ile başladığımız büyük bir projeyi daha Alah’a şükür tamamlamaya muvaffak olduk. Bu proje aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti’nin büyüklüğünü ve gelişmişliğinin en büyük göstergelerinden biridir. Vatan aşkı, hizmet şuuru olduktan sonra nasıl ki bundan yaklaşık altı asır önce gemiler karadan yürütüldüyse bugün de borular denizin içerisinden geçirilmiştir. İnsanoğluna kimi zaman dağları deldiren, kimi zaman çöleri kat ettiren su hasreti, bu proje ile engin denizlerin aşılmasını sağlayarak ve Kıbrıs’ın; “Portakal atışalım Beraber kapışalım Sen ordan gel, ben buradan Kıbrıs’ta buluşalım” türküsündeki gibi Türkiye ile yavru vatan su için Kıbrıs’ta buluşturulmuştur