DOLARSIZLIK MÜMKÜN MÜ?

“Elizabeth’in donu bin dolar,

Seninkine Kezban’ım

Bit dolar pire dolar”*

***

İliklerine kadar dolarize olmuş bir dünyada Dolarsız dış ticaret mümkün mü?

Güney Afrika’nın Johannesburg kentinde başlayan BRICS Ülkeleri 15’inci Liderler Zirvesinde, Amerikan Doları olmadan dış ticaret yapmanın yolları aranıyor.

Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından Ukrayna’da savaş suçu işlediği iddiasıyla hakkında çıkarılan tutuklama emri nedeniyle konferansa video yöntemiyle katılan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, “Ekonomik ilişkilerimizin dolarsızlaştırılmasına yönelik nesnel ve geri döndürülemez süreç ivme kazanıyor” dedi.

Uluslararası ticaretin yüzde 18’ini temsil eden Rusya, Çin, Brezilya, Hindistan ve Güney Afrika’nın oluşturduğu BRICS’te dolarsızlığa özlem, sadece Putin’in değil diğer liderlerin de arzusu. BRİCS liderleri ülkelerini dolardan kurtarmanın yollarını arıyor.

Peki, Amerikan Doları kullanmadan dış ticaret mümkün mü? Mümkünse nereye kadar?

Bu soruya çekinceli bir ‘Evet’ demek mümkün. İthalat ve ihracatın Amerikan Doları dışında farklı para birimleri veya ödeme yöntemleri kullanılarak yapılması mümkündür. Amerikan Doları (USD)dışında Euro (EUR), İngiliz Sterlini (GBP) gibi dövizler genellikle bu amaçlar için tercih edilen para birimleridir.

Ancak, Amerikan Doları dünya ticaretinde yaygın olarak kullanılan ve rezerv para birimi olarak kabul edilen bir para birimi olduğu için, uluslararası ticaretin büyük bir kısmı genellikle dolar cinsinden gerçekleştirilir. Bunun birkaç nedeni vardır:

Küresel Rezerv Para Birimi: Amerikan Doları, merkez bankalarının rezerv olarak tuttuğu başlıca para birimlerinden biridir. Bu durum, Doların dünya genelinde likidite ve güvenilirlik açısından tercih edilen bir para birimi olmasını sağlar.

Stabilite ve Güvenilirlik: Amerika Birleşik Devletleri’nin ekonomik ve siyasi istikrarı, Amerikan dolarını uluslararası ticaretin birincil para birimi yapar. İstikrarlı bir para birimi, ticaret işlemlerinin ve yatırımların güvenilir bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlar.

Kolaylık ve Standartlaşma: Amerikan Doları, dünya genelinde işlem yapılabilirliği kolaylaştıran ve ticarette standart bir referans noktası sağlayan yaygın bir para birimidir. Farklı para birimleri veya ödeme yöntemleri arasında döviz kuru dalgalanmalarının yönetimi daha karmaşık olabilir.

Finansal Altyapı ve Hizmetler: Dolar cinsinden uluslararası finansal altyapı ve hizmetler, doları kullanarak işlem yapmayı daha verimli hale getirir. SWIFT gibi finansal iletişim sistemleri, doların uluslararası ödemelerde kullanılmasını kolaylaştırır.

Bununla birlikte, son yıllarda bazı ülkeler ve şirketler, Amerikan Dolarına olan bağımlılığı azaltma amacıyla farklı para birimleri veya ödeme yöntemleri kullanma yönünde adımlar atmışlardır. Örneğin, Çin’in ulusal para birimi olan Yuan (RMB) uluslararası ticarette daha fazla kullanılmaya başlanmıştır. Ayrıca, kripto paralar gibi dijital varlıklar da bazı ödemelerde alternatif olarak düşünülmektedir.

RUS RUBLESİ

Türkiye ile Rusya arasındaki ticarette de Rus Rublesi kullanılması hep sıcak gündem maddeleri arasında yer almıştır.

Evet, Rus Rublesi (RUB) ile ihracat ve ithalat yapmak teorik olarak mümkün olabilir. Ancak, gerçek dünyada uluslararası ticaret genellikle daha yaygın olarak kabul gören ve uluslararası ticaret finansmanında sıkça kullanılan dövizlerle gerçekleştirilir. Rus Rublesi, uluslararası ticarette daha az yaygın olarak kabul gören bir para birimi olduğu için, ticari işlemlerde bazı zorluklarla karşılaşabilirsiniz. İhracat ve ithalat işlemleri sırasında karşılaşabileceğiniz olası sorunlar şunlar olabilir:

Döviz Kuru Dalgalanmaları: Rus Rublesi, diğer büyük dövizler kadar istikrarlı değildir ve döviz kuru dalgalanmaları ticaret işlemlerini riskli hale getirebilir.

Uluslararası İşlemlerde Kabul Edilme Zorluğu: Rus Rublesi, özellikle uluslararası finans kuruluşları ve bankalar tarafından sınırlı bir şekilde kabul edilebilir. Bu durum, finansal işlemleri ve ödemeleri karmaşıklaştırabilir.

Döviz Kısıtlamaları: Bazı ülkeler veya ticaret ortakları, Rus Rublesi kullanımına kısıtlamalar getirebilir veya finansal işlemlerde ek gereksinimler talep edebilir.

Ödeme Güvenliği: Uluslararası ticarette güvenli ödeme sağlamak önemlidir. Rus rublesi kullanımı, bu güvenliği sağlama konusunda zorluklar yaratabilir.

Çevirme ve Transfer Masrafları: Rus Rublesini diğer dövizlere dönüştürmek ve transfer etmek bazen ek masraflar ve komisyonlar gerektirebilir.

Bu nedenlerle, çoğu uluslararası işletme ve ticaret profesyoneli, uluslararası ticaret işlemleri için daha istikrarlı ve yaygın olarak kabul gören dövizleri tercih etmektedir. Ancak, Rus Rublesiyle ticaret yapmak istiyorsanız, öncelikle ilgili ülkelerin ticaret ve ödeme politikalarını, uluslararası ticaretinizi kolaylaştırmak için yapmanız gerekenleri araştırmanız önemlidir.

ÇİN YUANI

Uluslararası ticarette kullanılan bir para birimi olan ‘renminbi’ (RMB) olarak adlandırılan Çin’in resmi para birimi Yuan’ının uluslararası ticarette kullanılabilirliği giderek artan bir trend göstermektedir.

Son yıllarda Çin, ekonomik büyüme ve ticaret açısından önemli bir oyuncu haline gelmiştir. Bu nedenle, birçok ülke Çin ile ticaret yaparken Yuan’ı kullanmayı tercih etmektedir. Çin hükümeti de Renminbinin uluslararasılaşmasını teşvik etmektedir. Birkaç şekilde uluslararası ticarette kullanımını artırmaya çalışmaktadır:

Swap Anlaşmaları: Çin hükümeti, diğer ülkelerin merkez bankalarıyla swap anlaşmaları imzalayarak, ticaret partnerleri arasında Yuan’ın kullanımını kolaylaştırmaktadır. Bu anlaşmalar, ticaretin yerel para birimleri aracılığıyla yapılmasını sağlar.

Offshore Yuan Piyasaları: Çin, Hong Kong gibi bölgelerde offshore Yuan piyasaları oluşturarak uluslararası ticarette Yuan’ın kullanılmasını teşvik etmektedir. Bu piyasalar, Yuan’ın döviz kurlarının serbestçe işlem gördüğü yerlerdir.

Uluslararası Ödemelerde Kullanım: Çin hükümeti, uluslararası ödemelerde Yuan’ın kullanımını teşvik eden politikalar ve altyapı geliştirmeleri gerçekleştirmektedir.

Birleşim ve Hisselerde Kullanımı: Bazı uluslararası firmalar, Çin piyasasına girmek için Yuan’ı kullanarak birleşmeler yapmak veya hisseler satın almak isteyebilirler.

Yine de Amerikan Doları (USD) hala uluslararası ticaretin ve finansal işlemlerin büyük bir kısmında baskın bir para birimi olarak kullanılmaktadır. Ancak Çin Yuan’ının uluslararası ticaretteki rolü giderek artmaktadır ve önümüzdeki yıllarda daha fazla önem kazanması beklenmektedir.

Şimdilik emekleme evresinde olan BRİCS, ABD Doları yerine yeni uluslararası para birimi bulur mu bilinmez. Belki ileride olabilir.

Sonuç olarak, Amerikan doları olmadan da uluslararası ticaret yapılabilir, ancak doların yaygın kullanımı ve sağladığı avantajlar nedeniyle hala büyük bir etkiye sahiptir.

***

Güney Afrika’nın Johannesburg kentinde 22-24 Ağustos’ta düzenlenecek BRICS Liderler Zirvesine Rusya Lideri Putin, mart ayında Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC) tarafından Ukrayna’da savaş suçu işlediği iddiasıyla hakkında çıkarılan tutuklama emri nedeniyle uzaktan katıldı. Ayrıca Çin Devlet Başkanı Şi Cinping de açılışta yer almadı. Zirvede İran, Arjantin, Bangladeş ve Suudi Arabistan’ın aralarında bulunduğu yeni üyelerin örgüte katılımının tartışılması bekleniyor.

———————————

* Yiğit Okur, lise üçüncü sınıftadır, edebiyatla, tiyatroyla uğraşmaktadır. Yaz tatilinde, bütünlemeye kaldığı kimya dersiyle ilgili olarak bir arkadaşının defterini almak üzere okula uğradığında sınıfın karatahtasında şu şiiri görür, çok beğenir, bir yana yazar ve oradan çıkıp uğradığı Çiçek Pasajı’nda okur. Şiir herkes tarafından çok beğenilir, herkes Yiğit Okur’un yazdığını sanır, o ne kadar “ben yazmadım” dese de kimse inanmaz.