YER ALTI SULARI VE BARAJLAR

Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü’nün TBMM İklim Araştırma Komisyonu’na sunduğu yer altı sularının kullanımına ilişkin hazırladığı rapora göre, Türkiye’de yaklaşık 75 bini Konya Havzası’nda bulunmak üzere 100 binin üzerinde kaçak kuyu bulunuyor.

Bu rakamlara karşı “İyimser olduğumuza” dair şerh düşelim…

Aynı rapora göre, Türkiye’de 18 milyar metreküp yer altı su rezervi bulunuyor. Raporda, 17 milyar metreküp suyun kullanım tahsisinin yapıldığı, yeraltı sularının yüzde 67 oranında sulamada, yüzde 24’nün içme ve yüzde 9’unun da sanayi amaçlı kullanıldığı vurgulandı.

Raporda, emniyetli, rezervi tamamen dolmuş ve tahsise kapatılmış havzalar başta olmak üzere çok sayıda belgesiz kuyu açıldığı tespiti yapılırken, “Bu nedenle yer altı suları denetimi güçleşti, bu suların seviyeleri emniyetli seviyenin altına düştü. Dinamik seviyeler düşerken, enerji maliyetleri arttı. Karstik alanlarda obruk oluşumları tetiklendi, can ve mal emniyeti tehlikeye girdi” denildi.

Görüldüğü üzere, Türkiye’de yer altı suları ciddi şekilde yağmalanmaktadır. Şunu belirtmekte fayda var, Afyonkarahisar’da da aynı durum söz konusudur.

Afyon Ovasında geçtiğimiz bir kaç yıl içinde artan gereksinime bağlı olarak gittikçe artan miktarlarda yeraltı suyu çekilmiş ve bu uygulamaya- paralel olarak piyezometrik (suyun yükseleceği kot) seviyede düşümler ve su kalitesinde bozulmalar gözlenmiştir. Bu koşullar altında ovada yoğun olarak çekimin artması sonucu meydana gelecek etkilerin öngörülmesi, ovadaki yeraltı suyu konumunun bugünkü durumunun ortaya konması ile mümkün olabilecektir.. (A. Özlem Atilla Hacettepe Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü)

Dünyada yer altı suları, yer kabuğunun altında bulunan ve suyu içeren katmanlarda yer alan suları ifade eder. Bu sular, yer kabuğu içerisindeki kayaç ve toprak arasında bulunan boşluklarda veya su geçirgenliği olan tabakalarda birikebilir.

Ancak her şeye rağmen..

Dünyadaki yer altı sularının tamamen tükenmesi söz konusu değildir, ancak bazı bölgelerde ciddi su kaynakları sorunları yaşanmaktadır. Yer altı su kaynakları, yer kabuğunun altındaki kaya ve toprak tabakalarında bulunan su birikintileridir. Bu sular, çeşitli amaçlarla kullanılmakta ve tarım, içme suyu sağlama ve endüstriyel kullanım gibi ihtiyaçları karşılamaktadır.

Aşırı su çekimi, iklim değişikliği, nüfus artışı ve su kaynaklarının sürdürülemez kullanımı gibi faktörler, yer altı su seviyelerini azaltabilmektedir. Özellikle bazı kurak bölgelerde, yer altı sularının hızla tükenmesi veya aşırı düşmesi sorunu yaşanmaktadır.

Yer altı su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi ve su tasarrufu önlemleri, bu sorunlarla mücadele etmek için önemlidir. Su kaynaklarının verimli bir şekilde kullanılması, yer altı su seviyelerinin düşmesini önlemeye yardımcı olabilir. Ayrıca, alternatif su kaynaklarına yönelik araştırmalar da önemlidir, çünkü yer altı suları tükenirse, su temini için diğer kaynaklara bağımlı olmak gerekebilir.

Sonuç olarak, dünyadaki yer altı su kaynakları tükenmese de, bazı bölgelerde su kaynakları sorunları yaşanmaktadır ve sürdürülebilir su yönetimi önemlidir.

Yer altı suları, yer kabuğunun altındaki su döngüsünün bir parçasıdır. Yağışların bir kısmı yer kabuğuna sızar ve yer altı sularını oluşturan su kaynaklarını besler. Bu su kaynakları, kuyular ve su kuyularıyla ulaşılabilir olabilir.

Yer altı suları, insanların içme suyu, tarım sulaması ve endüstriyel kullanım gibi çeşitli amaçlarla önemli bir kaynak sağlar. Bununla birlikte, yer altı suyu kaynakları sınırlıdır ve aşırı kullanım, su kirliliği ve iklim değişikliği gibi faktörler nedeniyle tehlikeye girebilir.

Ne var ki..

Seçim için yapılan yatırımların başında gelen barajların faydadan çok zarar getirdiği gibi bir görüş giderek taraftar toplamaktadır. Milyonlarca liraya baraj yaptıktan sonra suyu tarlalara doğru dürüst iletmemek bir sorun olsa da asıl sorun, suyun buharlaşmasının temin için yüzey alanının genişletilmesidir.

Barajlar yeraltı sularına ve göllere çeşitli şekillerde zarar verebilir. İşte bazı olumsuz etkileri:

Yeraltı suyu seviyelerinin düşmesi: Barajların inşasıyla birlikte su akışı kontrol altına alınır ve akarsuların su debisi azalır. Bu durumda, akarsuların beslediği yeraltı su kaynakları da azalabilir. Yeraltı suyu seviyelerinin düşmesi, çevredeki kuyuların ve sondajların kurumasına neden olabilir.

Ekosistem etkisi: Barajlar doğal akış rejimini değiştirir. Normalde mevsimsel olarak yükselen ve alçalan nehirler, barajlar sayesinde düzenli bir su seviyesine sahip olurlar. Bu değişiklik, nehir ve göl ekosistemlerinde büyük etkilere neden olabilir. Bitki ve hayvan türleri su rejimindeki değişikliklere uyum sağlayamayabilir ve bazı türler yok olabilir.

Su kirliliği: Barajların su tutma kapasitesi, endüstriyel atıklar ve tarım ilaçları gibi kirletici maddelerin birikmesine neden olabilir. Bu kirletici maddeler barajlardaki suyu ve dolayısıyla da gölleri kirletebilir. Bu da su kaynaklarının kalitesini düşürür ve içme suyu temininde sorunlara yol açabilir.

Sedimentasyon: Barajlar, su akışının yavaşlamasıyla birlikte nehirlerden taşınan tortu ve çamurun birikmesine neden olabilir. Bu durumda baraj gölleri zamanla dolmaya başlar ve depolama kapasiteleri azalır. Ayrıca, bu birikintilerde biriken besin maddeleri ve diğer kirleticiler göl ekosistemine zarar verebilir.

Göçmen balık engelleri: Barajlar, nehirlerdeki göç eden balıkların doğal göç yollarını keser. Balıkların üreme alanlarına erişimi engellenir ve popülasyonlarında azalmalar görülebilir. Bu durum, balıkçılık endüstrisi ve ekosistem için olumsuz etkilere yol açabilir.

Bu nedenlerle, barajların yeraltı sularına ve göllere potansiyel zararları olabilir. Bununla birlikte, barajlar enerji üretimi, su temini ve sel kontrolü gibi birçok fayda sağlayabilir. Bu nedenle, barajların yapımıyla ilgili kararlar, çevresel etkileri dikkate alarak dikkatlice değerlendirilmelidir.