FRİG BAŞLIĞI

Pierre Culliford adlı Belçikalı çizerin 1958 yılında yarattığı çok sevilen çizgi film Şirinler’i bilmeyenimiz yoktur. Adı geçen çizgi film 1981 yılında televizyon yayınları ile iyice yaygınlaşmış ve büyük bir popülerlik kazanmıştır. 2008 yılında, Şirinler’in 50. yılı kutlamaları kapsamında UNICEF-Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu yararına Avrupa’nın birçok ülkesini kapsayan bir açık artırma kampanyası düzenlenmiş ve 124 bin 700 Euro bu fona bağışlanmıştır.

Çizgi film kahramanı minik ve sevimli Şirinler’in en önemli özelliklerinden biriFrig başlığı giymeleridir. Şirin babanın kırmızı başlığı, öteki şirinlerin giydikleri başlıklar beyazdır. Bu başlıkların kökeni Frigler dolayısıyla Anadolu’dur.Yani sahip çıkamadığımız bir kültür öğesine Batılılar sahip çıkmışlardır. Sivri uçlu, konik bu şapkanın dünyada bilinen en yaygın adı ‘Frig Şapkası-Phrygian Cap’dır.

Yumuşak, kırmızı renkli, tepesi öne doğru kıvrımlı, konik biçimde olan ve ‘Frig başlığı’ olarak adlandırılan başlık türü Friglere özgü olup, çıkış noktası olarak Marsyas ile Tanrı Apollon arasında yapılan müzik yarışmasında, tanrıdan yana değil de haklı olan Marsyas’tan yana olduğu için, kulakları eşekkulağına çevrilen kral Midas’ın kulaklarını gizlemek için bu tür bir başlığı kullanmasından sonra yaygınlaştığı kabul edilir. Frigya Kralı Midas’ın eşekkulaklarını Frig başlığıyla örtmesi ilk kez MÖ 338 yılında Aristophanes tarafından bir oyuna konu edilmiş, bir nesil kadar sonrada bu tasvir vazo resimlerine yansımıştır.Bu başlık daha sonraları kaba kuvvet ve baskıcı yönetimlere karşı başkaldırının, özgürlük ve bağımsızlığın sembolü olmuştur.

 Frig başlığı antik çağ vazo sanatında ve yontularda sıklıkla görülür. Anadolu tanrılarından Attis, Truvalı prens Paris, Kral Midas ve İran kökenli Roma tanrısı Mithrasda Frig başlığı taşırlar. Frig başlığı, antik çağda iki farklı anlamda kullanılmıştır. Birincisi Hellenler, Hellen ve kendilerinden olmayanları ‘barbar’ olarak adlandırıp onları tanımlamak için Frig başlıklı olarak tanımlamışlardır. Antik vazo resimleri ve heykellerde bütün savaşçı kadınlar Amazonlar, Truvalılar, özellikle Paris başında bu başlıkla görülürler.

Eski Yunan toplumlarından Lakedemonyalılar kendilerini yönetentiranlara karşı nefretlerini belirtmek için Frigbaşlığı takarlardı.

Romalılar bu başlığı özgürlük simgesi olarak kabul etmişlerdir. Söylencelere göre MÖ 44 yılında Julius Caesar’ın öldürülmesinden sonra onun karşıtları mızraklarının ucuna Frig başlığı geçirip sokaklarda yürüyerek bu suikastı kutlamışlardır.

Roma Cumhuriyeti’nin son yıllarında başlık, serbest bırakılan köleler tarafından özgürlük simgesi olarak taşınmıştır.

Kırmızı Frig başlığı özellikle 18. yüzyılda bir özgürlük imgesine dönüşmüştür.Başlığın benimsenmesi Fransız Devrimi dönemine rastlar.Fransa’da Frigbaşlığının ilk ortaya çıkışı 1552 yılına değin uzanır. Şapka, 1547-1559yılları arasında Fransa Kralı olan II. Henry’nin Kutsal Roma İmparatoru V. Charles’e karşıoluşturduğu sefer esnasına tarihlenen bir madalyonda ortaya çıkar. Madalyonun bir yüzündeII. Henry’nin bir resmi yer alırken diğer tarafta ise iki hançer arasında birFrig başlığı yer almaktadır 1675 yılında Breton köylülerininXIV. Louis’e karşı isyan ettikleri dönemde de Frig başlığı türünde şapkalarıngiyildiği söylenir.

Başlık, 18. yüzyıl sonlarında ortaya çıkan İrlandalı devrimci örgüt Birleşik İrlandalılar Topluluğu’nca da bir imge olarak benimsenmiştir. İngiliz radikallerin ise 1819 ve 1820 yıllarında beyaz bir ‘özgürlük başlığı’ giydikleri bilinmektedir.

Amerika Birleşik Devletleri’nde Frig başlığı özgürlük ve bağımsızlık sembolü olarak kullanmıştır.Birleşik Devletler Senatosu forsu üzerindeki Frig başlığı Amerika kıtasının birçok bölümünde özgürlüğü simgelemek amacıyla kullanılmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri Ordusu 1778’den bu yana üzerinde ters çevrilmiş bir kılıç ve Frig başlığı bulunan bir arma kullanmaktadır. Başlık, Batı Virginia, New Jersey ve New York Idaho, Iowa, Kuzey Carolina ve Virginia Eyaletleri’nin armalarında yer almaktadır. Frig başlığı1792 yılından itibaren Amerikan madeni paralarında yer almaya başlamıştır.

Frig başlığı, birçok Latin Amerika ülkesinin armasında da bulunmaktadır.Arjantin, Kolombiya, Haiti, Küba, El Salvador, Bolivya, ParaguayUruguay, Meksika, Venezüella ve Nikaragua gibi Latin Amerika Ülkeleri’ninbugünkü armalarında ve ulusal bayraklarındaFrig Şapkası yer alır.Ayrıca Frig başlığı Meksika paralarında da görülür.

Sonuç: Frigbaşlığı ‘özgürlük ve bağımsızlık’ anlamı kazanarak sadece Anadolu’da değil, tüm dünyada özgürlüğün ve bağımsızlığın sembolü haline dönüşmüştür.Esasında kültürel miraslarımızdan biri olan Frig başlığına sahip çıkmamız gerekmektedir. Dünya’da Frig başlığı ile ilgili yüzlerce araştırma, inceleme ve makale olmasına karşın bu konuda bizde pek çalışma yok gibidir.Frig başlığı ihmal ettiğimiz ve sahip çıkmadığımız kültürel değerlerimizden biridir.