GRİP VE AŞILAR

Grip veya grip, esas olarak solunum sistemini etkileyen oldukça bulaşıcı bir viral enfeksiyondur. Genellikle mevsimsel bir hastalıktır ve yıllık salgınlar dünya çapında yüz binlerce insanı öldürür. Nadir de olsa, virüsün tamameci yeni versiyonları insanlara bulaşabilir ve hızla yayılabilir, bu da milyonlarca kişinin ölümüyle sonuçlanan pandemilere (dünya çapında yayılan bir enfeksiyon) neden olabilir. Gribin belirtileri arasında ani başlayan ateş, öksürme, hapşırma, burun akıntısı ve şiddetli halsizlik yer alır; ancak kusma, ishal ve mide bulantısı da görülebilir. Grip yüzyıllardır insanoğlunun başına bela olmuştur ve son derece değişken doğası göz önüne alındığında, gelecek yüzyıllarda da aynı şekilde devam edebilir.

Bazı bilim insanları, insanların muhtemelen kuşlar ve domuzlar gibi hayvanları evcilleştirmeye başladıklarında gribe yakalandığını öne sürüyor. Tarımın yükselişi ve kalıcı yerleşimler, grip salgınını tetiklemek için ideal koşulları sağladı.

Şunu net olarak biliyoruz: Bulaşıcı bir hastalık zoonotik hale geldiğinde insan olmayan bir hayvandan insana sıçrayabilir. Evcil, tarımsal veya yabani hayvanlarla temas bazen ölümcül patojenlerin bulaşmasına ve bir salgının tetiklenmesine neden olabilir.

Şu günlerde özellikle hastalığa yakalananların sıklıkla duydukları “influenza’ kelimesinin köken, İtalyancadır, ‘ziyaret’ veya ‘etkileme’ anlamına gelir.

1357’de insanlar İtalya’nın Floransa kentindeki bir salgına ‘soğuk etkisi’ anlamına gelen ‘influenza difreddo’ (soğuk algınlığı) adını verdiler.

Orta Çağ’da birçok astrolog, hastalığın periyodik olarak geri dönmesinin ‘gök cisimlerinin etkisi’ veya ‘yıldızların etkisi” anlamına gelen ‘influenza distelle’ ile ilgili olduğuna inanıyordu.

Aşılamanın yüzlerce yıldır var olduğu biliniyor. Çinlilerin ve Hintlilerin çiçek hastalığı aşısını 16. yüzyılın başlarında kullandıklarına dair kanıtlar var.

14 Mayıs 1796’da İngiliz doktor ve bilim adamı Edward Jenner bu hipotezi test etti ve ilk aşının öncülüğünü yaptı. Jenner, James Phipps adındaki 8 yaşındaki bir çocuğa, bir sütçü kızın ellerindeki inek çiçeği kabarcıklarından kazınan irin aşısını yaptı. Çocuk hafif bir sığır çiçeği hastalığına yakalandı ancak tamamen iyileşti. Temmuz ayında Jenner, Phipps’e çiçek hastalığı kabuklarını aşıladı. Çocuk sağlıklı kaldı ve bağışıklık kazandı.

Jenner’ın yöntemine sonunda aşı adı verildi. ‘Vakka’ Latince inek anlamına gelen kelimedir, İngilizcede ise ‘Vaccine’ olarak yazılır.

Louis Pasteur, 1879’da tavuk kolerasına karşı PasteurellaMultocida adında bir aşı üretti. Laboratuvarda geliştirilen ilk aşı olarak kayırlara geçti. II. Abdülhamid’in kuduz aşısını keşfeden ünlü Fransız bilim adamı Pasteur’e bir heyet göndererek para ve onur belgesi verdiği biliniyor.

1933’te Londra’daki Ulusal Tıbbi Araştırma Enstitüsü’ndeki bilim insanları, influenza A virüsünü enfekte insan hastaların burun salgılarından izole ettiler. Bu keşif, 1930’ların sonlarında ve 1940’lardainaktif aşıların geliştirilmesine yol açacaktı.

İlk grip aşısı Amerika Birleşik Devletleri’nde 1945’te askeri kullanım, 1946’da ise sivil kullanım için onaylandı.

İlk antiviral ise idoxuridin adıyla 1963’te onaylandı. Bu bilimsel atılımdan bu yana antiviral ilaçlar dünya çapında milyonlarca insana yardımcı oldu.

Bilim insanları, 1978 yılına üç farklı grip türüne karşı koruma sağlayan ilk üç değerlikli grip aşısını geliştirdi.

Farelerde mRNA aşısını gösteren ilk çalışma yayınlandı.

ABD’de yeni bir influenza H1N1 virüsü Nisan 2009’da yayılmaya baladı. Ülkede 60,8 milyon vaka ve 12 bin 469 ölüm meydana geldi. Hızla bir aşı geliştirildi aynı yılın 5 Ekim’inde uygulanmaya başlandı.

Şunu biliyoruz, gribi her yıl, her mevsim değişerek varlığını sürdürüyor, bilim de öyle; her atağa gerek aşıları gerekse tedavi edici ilaçları güncelleyerek karşılık veriyor.