MEBRURE GÖNENÇ

 

 

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) ilk kadın milletvekillerinden Mebrure Gönenç, 1900 yılında İstanbul Üsküdar’da dünyaya gelir. Babası eski Hazine-i Hassa memurlarından İbrahim Bey, annesi Didar Hanım’dır. İlk öğretimine Üsküdar Kız Sanayi Mektebi’nde başlar, ardından Beşiktaş İttihad-ı Osmani’de devam eder. 1914 yılında girdiği ve az sayıda Türk öğrencinin eğitim gördüğü Arnavutköy Amerikan Koleji’nden 1919’da mezun olur. Okulu bitirdikten sonra bir süre Beylerbeyi Kız Mektebi’nde Fransızca öğretmenliği yapar.

 

BAŞARILI EĞİTİMCİLİĞİYLE ÖNE ÇIKAR…

Başarısıyla İstanbul’da tanınan genç bir eğitimcidir artık. Gedikpaşa Amerikan Metebi’nde Türkçe derslerine girer. Çamlıca Lisesi’nde İngilizce; Üsküdar Amerikan Mektebi’nde de İngilizce ve fen bilgisi öğretmenlikleri görevlerini yerine getirir.

 

TÜRKİYE’Yİ AVRUPA’YA TANITAN SEYAHATE KATILIR…

Modern Türkiye’nin ve Türk mallarının dünyaya tanıtımına hizmet etmek amacıyla 12 Haziran- 5 Eylül 1926 tarihleri arasında Karadeniz Vapuru’nda düzenlenen seyyar sergiyle Avrupa seyahatine katılır. Aynı amaçla vapurda bulunan ve “tüccarlar, sanatçılar, basın temsilcileri, devlet adamları ve öğretmenlerden oluşan” 285 kişiden biridir.

 

1927’DE EVLENİR, İKİ ÇOCUKLARI OLUR…

Mebrure Hanım 1927’de Kıbrıslı Dr. Ahmet Remzi Bey’le İstanbul’da evlenir. Çift, Ahmet Bey’in hükümet tabibi olarak atandığı Adana’ya yerleşir. Orada iki çocuklarından Ayşe Füsun’u 1929’da, Gülgün’ü de 1933’te kucaklarına alırlar.

 

EŞİ ADANA’DA BAŞHEKİMKEN O DA AYDIN KİMLİĞİYLE SOSYAL ETKİNLİKLERDE BULUNUR…

Ahmet Bey 1927’den 1930’a kadar Adana Emraz-ı Zühreviye Hastanesi’nde, 1930 ile 1933 yılları arasında da Adana Belediyesi Hastanesi’nde baştabiptir. Bu süreçte Adana’da tanınan bir doktor olur ve Halkevi’nde önemli görevler üstlenir. Mebrure Hanım aydın bir Türk kadını kimliğiyle çeşitli yardım faaliyetlerine katılır ve kısa sürede o da şehirde tanınan biri olur.

 

ADANA BELEDİYE MECLİSİ’NİN İLK KADIN ÜYESİ SEÇİLİR…

1930 tarihli Belediye Kanunu’yla kadınlara seçme ve seçilme hakkı verilince Dr. Ahmet Remzi Bey eşini siyasete girme konusunda destekler. Mebrure Hanım önce Cumhuriyet Halk Fırkası’na üye olur. “Cumhuriyet rejiminin değerlerini benimseyen iyi eğitim görmüş modern Türk kadını özelliği”, 1930 Belediye Seçimleri’nde Adana’da belediye meclis üyesi adayı gösterilmesinde önemli rol oynar ve seçilir. Adana Belediye Meclisi’nin ilk kadın üyesi olur. Ocak 1933’te ki Adana gezisinde Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Paşa’yı karşılayanlar arasındadır. Mustafa Kemal Paşa gittiği yerlerde özellikle belediye meclislerinde görev alan kadınlarla görüşerek kadınların siyasi hayata katılımını cesaretlendirir. Adana gezisinde kadın belediye meclis üyesi Mebrure Hanım’ı yakından tanıma fırsatı bulur.

 

MERSİN’DE DE BELEDİYE MECLİSİ’NDE YER ALIR…

Dr. Ahmet Bey’in tayininin 1933 Haziran’da İçel Sıhhat ve İçtimai Muavenet Müdürlüğü’ne çıkmasıyla Mersin’e taşınır. Mebrure Hanım bu sefer 1934’te Mersin’den belediye meclis üyeliğine seçilir ve “muhtelif işler komisyonunda” görev alır.

 

 

Mustafa Kemal Atatürk, 1935’teki seçimler için ilk kadın milletvekili adaylarını belirlerken, “eğitimli, yabancı dil bilen, belediye meclislerinde görev alan ve toplumda saygı gören kişileri” tercih eder.

 

ATATÜRK’ÜN MİLLETVEKİLİ ADAYI BELİRLEDİĞİ 17 KADINDAN BİRİ OLUR…

Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda 5 Aralık 1934 tarihinde gerçekleşen değişiklikle kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanınır. Mustafa Kemal Atatürk tarafından milletvekili adayı belirlenen 17 kadından biri de Mebrure Hanım’dır. Kadın milletvekili adayları tespit edilirken daha çok eğitimli, yabancı dil bilen, belediye meclislerinde görev alan ve toplumda saygı gören kişiler tercih edilir. 17 kadın Konya, Erzurum, Malatya, Diyarbakır, Afyon, Trabzon gibi ayrı ayrı illerden aday gösterilerek farklı bölgelerde yaşayan kadınların sorunlarının TBMM’ye taşınması hedeflenir. Ara seçimde kadın milletvekili sayısı 18’e yükselir.

 

 

Türkiye’nin ilk kadın milletvekilleri: Mebrure Gönenç (Afyon), Hatı Çırpan (Ankara), Türkan Örs Baştuğ (Antalya), Sabiha Gökçül Erbay (Balıkesir), Şekibe İnsel (Bursa), Hatice Özgener (Çankırı), Huriye Öniz Baha (Diyarbakır), Bahire Bediş Morova Aydilek (Konya), Mihri Pektaş (Malatya), Meliha Ulaş (Samsun),Fatma Esma Nayman (Seyhan), Sabiha Görkey (Sivas), Seniha Hızal (Trabzon), Fatma Memik (Edirne), Nakiye Elgün (Erzurum), Fakihe Öymen (Ankara), Benal Nevzat İştar Arıman (İzmir) ve Ferruh Güpgüp (Kayseri)

 

1935’TE TBMM KÜRSÜSÜNDEN YEMİN EDEN İLK KADIN MİLLETVEKİLİDİR…

Mebrure Gönenç, (1934’teki Soyadı Kanunu’yla ailenin soy adı Gönenç olur) 1935 seçimlerinde Afyon’dan aday olur. Bunda Afyon Milletvekili Ali Çetinkaya’yla akrabalıkları önemli rol oynar. 8 Şubat 1935’te Mebrure Gönenç 666 oyla 5’nci Dönem Afyon Milletvekili seçilir. 1 Mart 1935’te Meclis’e katılır. TBMM kürsüsünde yemin eden ilk Türk kadın milletvekilidir.

 

Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nda 5 Aralık 1934 tarihinde gerçekleşen değişiklikle kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanınır.

 

Mebrure Gönenç, üst üste üç dönem Afyon Milletvekilliği yapar.

 

12’NCİ ULUSLARARASI KADIN BİRLİĞİ KONGRESİ’NDE TÜRKİYE’YE TEMSİL EDER…

Mebrure Hanım’ın milletvekili seçildikten sonra katıldığı ilk toplantı 12’nci Uluslararası Kadın Birliği Kongresi’dir. 18-24 Nisan 1935’te Türk Kadınlar Birliği’nin ev sahipliğiyle İstanbul’da toplanan kongreye 32 ülkeden yaklaşık beş yüz kadın temsilci iştirak eder. Türkiye’yi Türk Kadınlar Birliği üyeleriyle birlikte TBMM’ye yeni seçilmiş kadın milletvekillerinden Mebrure Gönenç, Mihri Pektaş, Huriye Öniz, Ferruh Gübgüb, Meliha Ulaş, Behire Bediz Morova, Esma Nayman, Nakiye Elgün ve Türkan Baştuğ temsil eder. Milletvekilleri tek tek kürsüye davet edilerek delegelere tanıtılır. Kongrede en çok üzerinde durulan konulardan biri, “Türkiye’nin pek çok ülkeden önce kadınlara siyasal haklarını tanıması” olur.

 

3’NCÜ DİL KURULTAYI’NDA TECRÜBELERİNİ ANLATIR…

Mebrure Gönenç, milletvekilliğinin yanı sıra eğitim kültür alanında da faaliyetler yürütür. Atatürk tarafından 1935’te Dolmabahçe Sarayı’nda yapılan Üçüncü Türk Dil Kurultayı’na davet edilir. Orada dil eğitimi konusundaki tecrübelerini paylaşır. Mebrure Hanım TBMM’deki komisyonlarda da görev alır. Atatürk’ün ölümünden sonra 11 Kasım 1938’deki cumhurbaşkanlığı seçimi için oluşturulan oy sayım komitesinde o da vardır.

 

HER YAZ SEÇİM BÖLGESİ AFYON’DADIR…

Mebrure Gönenç, diğer milletvekili arkadaşlarıyla her yıl yaz döneminde Afyon’a giderek seçim bölgesinin sorunlarıyla ilgilenir. Afyon’la ilgili 1935 yılında hazırladığı raporda “Cumhuriyet Halk Fırkası’nın ve Halkevleri’nin köylüleri bilgilendirmesi gerektiğini, kadınların sosyal yönden çok geri olduğunu, birçok köyde kıtlık derecesinde az ürün alındığını, liselerde öğretmen açığı bulunduğunu, buradaki kaplıcaların düzenlenerek hizmete açılması gerektiğini ve içki ile mücadelenin şart olduğunu” belirtir.

 

BÜYÜK TAARRUZ KUTLAMALARINDA İKİ KADIN VEKİL ARKADAŞIYLA HEP AFYON’DADIR…

Mebrure Gönenç, 1939 ve 1943 seçimlerinde de Afyon’dan milletvekilli seçilir. Hemen her yıl ağustos sonunda Afyon için tarihi bir gün olan Büyük Taarruz’un yıl dönümü kutlamaları için seçim bölgesine gider. Milletvekili arkadaşları Edirne Milletvekili Fatma Memik ve Erzurum Milletvekili Nakiye Elgün de her defasında ona eşlik eder. Bu milletvekilleri ile dostluğu ölünceye dek sürer.

 

1946’DA SİYASETE VEDA EDER…

Mebrure Gönenç, üç dönem milletvekilliğinin bittiği 1946’da siyasete veda eder. Bundan sonra yalnızca yardım faaliyetlerine katkı sunar. Dr. Remzi Gönenç de uzun yıllar Kızılay Derneği Genel Müdürlüğü vazifesini üstlenir. Mebrure Hanım, 1950 yılında Eskişehir’deki sel felaketi üzerine Kızılay ve Yardımseverler Derneği iş birliğiyle Ankara’da oluşturulan bir yardım komitesinde görev alır. Ayrıca 1950’da Ankara’da kurulan Türkiye Sağır, Dilsiz ve Körler Derneği’ne başkanlık yapar. Mütevazı bir hayat süren Mebrure Hanım’ın son yılları Ankara’da geçer. 6 Aralık 1981’de kalp yetmezliğinden vefat eder.